U schyłku wieku XVI miejscowa szlachta daje posłuch "nowinkom religijnym", a nawet częściowo angażuje się w ruch reformacyjny. Poza Kopanicą, Wolsztynem - najsilniejszymi centrami protestanckimi - bracia czescy pojawiają się około roku 1560 w Chobienicach, gdzie miejscowi właściciele, Miękiccy sami przyjąwszy nowe wyznanie oddają tutejszy kościół do dyspozycji swoich współwyznawców. Arianie gospodarzyli tutaj do roku 1638. Trzy lata wcześniej Piotr Ciświcki, scholastyk poznański i proboszcz zbąszyński, wytoczył Adamowi Miękickiemu, dziedzicowi Chobienic, proces o oddanie kościoła jako fundacji katolickiej. Proces toczył się 3 lata i w roku 1638 wyrokiem trybunału koronnego kościół przywrócony został katolikom. Bracia czescy musieli się przenieść na zamek chobienicki, gdzie odbywali swe nabożeństwa do roku 1642.

W tym samym czasie protestanci pojawiają się w Tuchorzy, również protegowani przez ówczesnych właścicieli wsi Miękickich. Wpływ nowego wyznania musiał być znaczny, gdyż zaniedbany i słabo dotowany miejscowy kościół biskup poznański afiliował w 1663 roku do kościoła w Siedlcu. W pierwszej połowie XVII stulecia pod wpływem prześladowań masowo uchodzi ze Śląska ludność protestancka i osiada się na pograniczu. Gmina protestancka tworzy się również w Kopanicy. Imigracją tą szlachta pogranicza była zainteresowana. Powodem tego była chęć pozyskania wykwalifikowanego elementu do pracy w majątkach ziemiańskich. Można domniemywać, że obok innych czynników w następstwie tych zjawisk pojawiło się osadnictwo olęderskie. Osady tego typu powstawały w wieku XVII i XVIII tylko w dobrach prywatnych i zdaje się, że poza jednym wyjątkiem całkowicie zamieszkane były przez ludność protestancką. Boruja została przeniesiona z całą ludnością na prawo olęderskie w 1785 roku. Przedtem jednak istniały w sąsiedztwie dwie typowe nowo utworzone osady: Borujskie Nowe Olędry i Borujskie Stare Olędry. Dalej wymienić można Jaromierskie Stare Olędry (dziś Stary Jaromierz) założone w roku 1719, Maryanowo (dziś Mariankowo), Reklińskie Olędry (dziś Reklinek), Nowe Olędry (dziś Reklinek), Nowe Olędry (dziś Nowa Tuchorza) i Stare Olędry (dziś Stara Tuchorza) założone w 1703 r. Początkowo ludność olęderska zajmowała się regulacją stosunków wodnych, uzdatnianiem pod uprawę terenów podmokłych, później również trzebieżą lasów, zarośli. Położenie prawne i społeczne ludności tych miejscowości regulowało prawo olęderskie, które określa rodzaj powinności dworskich - był to zawsze czynsz regulowany wielkością gospodarstwa.